سازگاری با کم آبی خراسان رضوی پایگاه جامع اینترنتی سازگاری با کم آبی استان خراسان رضوی
مطالب مرتبط
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سال 1395 کتاب مهمی با عنوان «عمده‌ترین مسائل کشور: اولویت‌ها و راهبردهای مجلس شورای اسلامی در دوره دهم» منتشر کرد که به تدریج خلاصه‌ی هر یک از بخش‌های موضوعی آن در شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی منتشر می‌شود.
آب
قانون توزیع عادلانه آب، قانون تبدیل ادارات کل امور آب استان‌ها به شرکت‌های آب منطقه‌ای استان‌ها و تبدیل شرکت‌های آب منطقه‌ای که بیش از یک استان را در بر می‌گیرد به شرکت آب منطقه‌ای استان ذی‌ربط و قانون تعیین تکلیف چاه‌های آب فاقد پروانه بهره‌برداری از جمله قوانینی هستند که در ایجاد بحران در بخش آب نقش اساسی داشته‌اند. در حال حاضر کشور نیازمند بازنگری جدی در مباحث برنامه‌ریزی و مدیریتی آب کشور بر اساس اصول توسعه پایدار با حفظ مؤلفه‌های محیط‌زیست است.
دیگر چالش‌های بحران‌زا در بخش آب کشور عبارت‌اند از:
- عدم ارتباط و هماهنگی منسجم بین دستگاه‌های مختلف و عدم وجود یک پایگاه اطلاعاتی منسجم در بخش آب و آبفا در راستای حکمرانی مؤثر
- عدم برنامه‌ریزی و تطبیق با خشک‌سالی و تغییر اقلیم
- تنش‌های ناشی از تشدید رقابت بین متقاضیان آب
- تعارضات منطقه‌ای برای استفاده از منابع آب‌های مرزی و مشترک
- بحران دسترسی کمی و کیفی به آب ناشی از پایین بودن بهره‌وری آب و عدم وجود الگوی مصرف بهینه آب در بخش‌های مختلف مصرف
- کاهش ذخایر آب‌های زیرزمینی و افت سطح آبخوان‌ها
- محدودیت‌های طبیعی و کاهش منابع آب تجدیدشونده
- تغییر اقلیم و آثار آن بر منابع آب کشور
- افزایش آلاینده‌ها در محیط‌های آبی.
.
- راهکارها
- تدوین و تصویب طرح قانونی جامع آب و به تبع آن تدوین سند ملی آب
- تصویب قوانین مورد نیاز مرتبط با ارتقای مبانی نرم‌افزاری و ساختاری بخش آب و الزام دولت به انجام آن‌ها
- تصویب قوانین مرتبط با انتقال آب بین‌حوضه‌ای و پیش‌بینی مکانیسم‌های مورد نیاز آن‌ها
.
کشاورزی
مهم‌ترین چالش‌های بخش کشاورزی در ایران عبارت‌اند از:
- بحران آب و تغییرات اقلیمی
- کم‌توجهی به توسعه پایدار کشاورزی
- وضعیت نامناسب سلامت غذا و بالا بودن باقیمانده‌های سموم و کودهای شیمیایی
- بالا بودن قیمت تمام‌شده در اغلب تولیدات بخش کشاورزی
- نداشتن الگوی کشت و یا حداقل ترکیب کشت مناسب همراه با کاهش قیمت و بروز مشکلات در فروش تولیدات
- انتقال نامتقارن قیمت‌ها در زنجیره تولید تا مصرف محصولات کشاورزی و به‌ویژه در محصولات وارداتی ناشی از انحصار در بازار محصولات وارداتی
وزارت جهاد کشاورزی دچار بخشی‌نگری شده و فقط به تولید اولیه چند محصول توجه دارد و از بهبود معیشت و زندگی روستاییان غفلت کرده است.
- عدم اجرای کاداستر زمین‌های کشاورزی
- نداشتن برنامه کشت و توزیع منطقه محصولات با توجه به بحران آب
- بی‌توجهی به توان و پتانسیل واقعی منابع آب‌وخاک.
.
- راهکارها
- نظارت دقیق بر اجرای قانون کلیدی تمرکز وظایف و اختیارات مربوط به بخش کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی.
- نظارت دقیق بر اجرای قانون کلیدی افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی
- لزوم تصویب قانون جامع برای نظام تعرفه و حمایت‌های مرزی در بخش کشاورزی
- نظارت و در صورت لزوم، قانون‌گذاری در جهت افزایش حمایت‌های داخلی از بخش کشاورزی و روستاییان به‌عنوان اقشار مولد و در عین حال محروم.
.
توسعه روستایی
یکی از دلایل مبنایی تشکیل وزارت جهاد کشاورزی، توجه هم‌افزا و هم‌زمان به روستا و کشاورزی بوده است اما شواهد حاکی از غلبه تدریجی بخشی‌نگری در وزارت جهاد کشاورزی و درگیر شدن آن در تولید اولیه چند محصول و غفلت آن از بهبود معیشت و زندگی روستاییان است. همچنین بررسی‌ها حاکی از آن است که تخلف‌های مختلفی توسط برخی از مدیران صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر شکل گرفته و منجر به اجحاف در حق روستاییان و عشایر شده است.
.
- راهکارها
اقدامات زیر در این حوزه پیشنهاد می‌شود:
- پیگیری و الزام دولت به تشکیل سازمان توسعه روستایی در وزارت جهاد کشاورزی
- طراحی و استقرار نظام تأمین مالی روستایی و عشایری
- تنظیم و ارائه کلیه اعتبارات مربوط به عمران و توسعه روستایی و عشایری در بودجه سنواتی تحت پیوستی با عنوان «توسعه روستایی و عشایری پایدار»
- تدوین چارچوب قانونی مناسب برای افزایش مشارکت و بهره‌مندی روستاییان و عشایر برای حمایت از فعالیت‌های اقتصادی شکل گرفته در این نواحی
- الزام دولت به تدوین و استقرار نظام نظارت و ارزشیابی توسعه روستایی غیرمتمرکز.
.
محیط‌زیست
مهم‌ترین چالش‌های بخش محیط‌زیست ایران عبارت‌اند از:
- عدم تکمیل فرایند تعیین ارزش اقتصادی زیست بوم‌ها و منابع زیستی
- ضعف ارزیابی و کنترل آثار زیست‌محیطی در طرح جامع آمایش سرزمین و توسعه پایدار
- ضعف ساختار حکمرانی محیط‌زیست کشور و ناهماهنگی بخشی و فرا بخشی
- عدم کارایی قوانین، آیین‌نامه، ضوابط و دستورالعمل اختصاصی در خصوص حفاظت از محیط‌زیست
- ناکافی بودن منابع آمار و اطلاعات مورد نیاز مرتبط با محیط‌زیست کشور
- ناهماهنگی بخشی و فرا بخشی در اجرای برنامه آموزش همگانی محیط‌زیست
- ضعف پایش و نظارت دقیق بر تولید و انتشار آلاینده‌های منابع زیستی
- ضعف در نظام و اعمال فرآیندهای حفاظت، ارزیابی، پایش، احیا و نظارت بر بهره‌برداری اجزای تنوع زیستی
- عدم کنترل و کاهش عوامل آلاینده و تهدیدکننده هوا.
.
- راهکارها
- گنجاندن ملاحظات و رویکرد زیست‌محیطی در نظامات برنامه‌های توسعه و بودجه‌ریزی‌های سالیانه
- پیگیری و الزام دولت به احیا و فعال‌سازی شورای عالی محیط‌زیست و فعال‌سازی صندوق محیط‌زیست.
- پیگیری تدوین لایحه و تصویب
- قانون ارزیابی زیست‌محیطی در مجلس
- پیگیری تدوین و تصویب لایحه خاک: میزان فرسایش خاک در ایران حدود 3 برابر متوسط آسیاست، ارزش اقتصادی خسارت سالیانه فرسایش خاک در کشور قریب 1 هزار میلیارد تومان معادل یک میلیون هکتار زمین کشاورزی برآورد شده است. سالیانه حدود 2 میلیارد متر مکعب رسوب بر اثر فرسایش خاک در سدهای کشور جمع می‌شود و این حجم رسوب سه برابر حجم رسوب در حوزه‌های آبخیز کشور چین است.
- پیگیری تدوین لایحه و تصویب قانون هوای پاک.
